Sürdürülebilirlik kitapları konusu seminer, konferans veya kişisel konuşmalarda en çok sorulan sorulardan.
Konuya yabancı olanlar için kısaca özetleyelim. Sürdürülebilirlik; çevre, ekonomi, sağlık ve toplum (kamu) olmak üzere 4 ana temel ayak üzerine kurulu, karışık ilişkiler ağına ve bu ilişkilerin optimizasyonuna dayanan oldukça sofistike bir alan. Sürdürülebilirlik meselesinin diğer bir zor yanı ise temel bileşenlerinin hemen her meslek dalını ilgilendirmesinden ötürü çok paydaşlı, çok katılımlı ve disiplinler arası bir çalışma süreci gerektirmesi.
Sürdürülebilirlik konusunda çalışan, masanın etrafında oturan farklı disiplinlerdeki uzmanların en temel problemlerinden biri ise ortak bir bilgi seviyesinde olmamaları; dolayısıyla aynı dili konuşamamaları. Son olarak sürdürülebilirlik çalışmalarının çok yeni, dinamik (hızlı gelişen/değişen) ve çok paydaşlı olması konu hakkında çalışanların entelektüel birikimlerinin yapılan çalışmaların veya projelerin kalitesini doğrudan etkilemesine sebep olmakta.
Sürdürülebilirlik Kitapları – Herkesin okuması gereken 5 temel kitap
Bu yazıda, sürdürülebilirlik ve çevre konuları ile ilgili çalışan veya çalışmayı düşünen herkesin birkaç kez okuması, elinin altında sürekli bulunması gereken 5 temel kitabı kısaca özetlemeye çalıştım. Amacım, uzmanlık kitaplarına yer vermektense siyaset bilimci, proje yöneticisi, mühendis veya mimar olsun herkesin anlayabileceği, kendi adına notlar çıkarabileceği ufuk açıcı ama giriş seviyesinde bir derleme yapabilmekti. Bu liste muhtemelen farklı listelere de gebe. Bu bağlamda önerileriniz olursa bana buradan yazabilirsiniz.
1. Ortak Geleceğimiz (Our Common Future)
Ortak Geleceğimiz, klasik anlamda bir kitap olmaktan öte, Birleşmiş Milletler tarafından 1987 yılında yayınlanan bir rapor. Raporun önemi sürdürülebilir kalkınma (sustainable development) kavramının ilk defa kullanıldığı uluslararası bir metin olması. Sürdürülebilirlik nedir sorusunu rapor sürdürülebilir kalkınma tanımı ile şöyle açıklıyor: “Sürdürülebilir kalkınma gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılayabilme becerisini kısıtlamaksızın, günümüzün ihtiyaçlarının karşılanmasıdır.” Kitap zamanında Türkiye Çevre Sorunları Vakfı tarafından yayınlanmış. Doğal olarak yeni baskısını bulmak imkansız. Ancak birçok üniversite kütüphanesinde mevcut. Dileyenler bu linkten raporun İngilizcesini pdf olarak okuyabilirler. Kitabın basılı hali bende var, eğer bir kaynak gerekliliği mevzu bahis olursa benimle iletişim kurabilirseniz yardımcı olmaya çalışırım.
2. Umudu Yeşertenler & Ekoloji Söyleşileri – Barış Doğru
Türkiye’nin ilk ve tek yeşil iş/yeşil yaşam dergisi EKOIQ‘nun Genel Yayın Yönetmeni Barış Doğru’nun Çelik Erengezgin’den Dr. Uygar Özesmi’ye, Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu’ndan Ömer Madra’ya Türkiye’de çevre adına öne çıkan 15 farklı uzman ile yaptığı keyifli röportajlardan oluşuyor. Kitabın iklimden politikaya yeşil binalardan mimariye birçok farklı disiplini detaylandırmasının yanında, 2005 yılında hazırlanmış olması günümüzde okuduğumuzda 10 yıl öncesinin umutlarını ve yol gösterişlerini de barındırması açısından ayrı bir değeri var.
3. Çevre Politikası – Prof. Dr. Ruşen Keleş
Akademik camianın kent üzerine çalışan en önemli uzmanlarından, Ankara Üniversitesi SBF hocalarından Ruşen Keleş’in çevre algısını politika düzleminde değerlendirdiği Türkiye’de henüz emsali olmayan geniş çaplı bir eser. Kitap biraz hacimli, (430 sayfa) ancak çevre başlığının politik, hatta yer yer ekonomi-politik düzlemde ele alındığı bu eser çevre ve sürdürülebilirlik konularına kuşbakışı bakış için ideal bir giriş.
4. Su Savaşları: Özelleştirme, Kirlenme ve Kar – Vandana Shiva
İşte sürdürülebilirlik kitapları serisinin tek ayrıkı ve başkaldıran kitabı. Fizik doktorasına sahip Vandana Shiva, dünyanın en önde gelen çevre aktivistlerinden. Nasıl oluyor da dünyanın 4’te 3’ü sularla kaplı ve memleketin heryerinde dereler göller çağlar iken ortalama aylık 50-60 TL kullanma suyu, bir o kadar içme suyu faturası ödüyoruz diye düşünenleri bu kitaba alalım 🙂 Suyun bir insan hakkı olduğunu ve insanın doğumuyla birlikte sahip olduğu bu hak için hala para ödüyor olduğunu da not edelim.
5. Dünyanın Durumu
Sürdürülebilirlik adına çalışan bağımsız bir kurum olan World Watch Institute tarafından her yıl yayınlanan Dünyanın Durumu, Türkiye’de İş Bankası ve TEMA iş birliği ile Türkçeleştiriliyor. Her yılın odak konusu farklı olmasına rağmen, genel olarak dünyanın sürdürülebilirlik ve çevre fotoğrafını çeken, bol istatistikli her yılki versiyonunun kesinlikle elinizin altında bulunması gereken; mevzunun durumu ve aslında gidişhatını en güzel takip edebileceğiniz kitap serisi. Raporun 2016 yılındaki ana odak konusunun da “Bir Kent Sürdürülebilir Olabilir Mi?” olduğunu belirtelim.